Ծեսը՝ որպես մշակույթի ժառանգման, փոխանցման մեխանիզմ
«Ծեսը՝ ուսումնական գործընթացի կազմակերպման արդյունավետ միջոց»
«Հարության (Զատիկի) ծեսը «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրում» նախագիծ
Նախատեսված է՝
Նախակրթարանից մինչև ավագ, միջին, կրտսեր դպրոցների, քոլեջի սովորողների, ծնողների, այլոց համար
Մասնակիցներ՝
Քոլեջի նախակրթարանի սաներ, ուսանողներ
Իրականացման ժամանակացույցը, ծավալը՝
- նախապատրաստական շրջան՝ ծեսից երկու շաբաթ առաջ
- իրականացում՝ զատկական ծեսին, ծեսից հետո՝ մեկ, երկու-երեք շաբաթվա ընթացքում (Կանաչ – կարմիր կիրակին կամ Կրկնազատիկը բուն Զատիկին հաջորդող կիրակին է, դրան հաջորդում են Կանաչ, ապա Կարմիր կիրակիները):
Փուլ առ փուլ կներկայացվեն ստացված արդյունքները:
Նախապատրաստական երեք շաբաթյա փուլ և նշված օրվա ծիսական խաղային արարողություն:
Նպատակ
- ազգային մշակույթի յուրացում,
- ազգային ժառանգության փոխանցում:
Խնդիրներ
- ուսումնասիրել Սուրբ Հարության ծեսը, ծիսական միջավայրը,
- առանձնացնել ծիսական այն գործողությունները, ծիսական կերպարներին, որոնք առանցքային են, որոնց միջոցով իրականացվելու է ծեսը,
- յուրացնել ազգային, ծիսական երաժշտական նյութը,
- ուսումնական գործընթացը կազմակերպել դպրոցում, դրսում՝ այգում, դաշտում, այլ բնական միջավայրում:
Մասնակիցների նախնական կարողություններ ու հմտություններ՝
կարողանան կատարել զատկական ծիսական, ազգային երգեր, պարերգեր, պարեր, պատրաստել ծիսական պարագաներ
Նախագծի ընթացքում նախատեսվում է (ակնկալիքներ, արդյունքներ)`
Ծեսի յուրացում, ծիսական գործողությունների ազատ, անկաշկանդ իրականացում:
Միջավայրը
իրականացվում է դպրոցում, տանը, դրսում
Կիրառվող մեթոդները՝
համագործակցային, խմբային, հետազոտական-որոնողական
Աշխատանքի կազմակերպման ձևը
Անհատական և խմբային:
Մասնակիցների կազմը
Քոլեջի նախակրթարանի, 5 տարեկանների խմբեր, 1-3-րդ կուրսերի ուսանողներ:
Արդյունք
Ուսումնական փաթեթներ՝ տեսագրություններ, ձայնագրություններ:
Աշխատանքի կազմակերպման ձևը
Անհատական և խմբային:
Մասնակիցների կազմը
Նախակրթարանից մինչև Ավագ դպրոց, Քոլեջ:
Նախագծի իրականացման ընթացքը
Ծեսի նախապատրաստական փուլ
Տարբեր աղբյուրներից ուսումնասիրել Սուրբ Հարության ծիսական արարողակարգը: Ուսուցանել, կատարել զատկական հոգևոր, ծիսական, ազգային երգեր, պարերգեր, պարեր: Ձեռարվեստի գործունեության մեջ ներառել զատկական ծիսական կերպարների, պարագաների պատրաստում: Ածիկի համար օգտագործել ոչ միայն ափսեներ, այլև այլ իրեր, որոնց մեջ ցորենի, ոսպի և այլ սերմեր ծլելով, կստեղծեն հետաքրքիր միջավայր՝ ձևավորելու յուրօրինակ զատկական կոմպոզիցիա: Պատրաստել զատկական ձվեր՝ նախշազարդերով, կերպարային լուծումներով: Հետաքրքիր և ազգային-ծիսական միջավայրի ստեղծման համար կավից, այլ նյութերից, պատրաստել պարագաներ՝ վզնոց, թևնոց, կոլաժ և այլն: Դրանք կարող են լինել զատիկի, ձվի, այլ տեսքով, նախշազարդած լինել զատկական թեմայով, որոնք կարելի է նվիրել:
Զատկական խոհանոցը, բացի ծիսական լինելուց, ցանկալի կլիներ ձևավորված լիներ ազգային կոլորիտով (Զատիկը Քոլեջում — տեսաֆիլմի սկիզբը): Զատկական կերակրատեսակների մասին տեղեկություն կարելի է ստանալ Ռ. Հարոյան, «Զատիկ» գրքից, Նունե Մովսիսյանի «Հայկական կակաչ» կայքից:
Մեծ Պահքի ընթացքում Ակլատիզի ծիսական կերպարին բնորոշ տիկնիկը կախված է լինելու որևէ հարմար տեղում, որի փետուրներից պահքի յուրաքանչյուրը շաբաթվա վերջին օրը դուրս քաշել, նշելով՝ պահքի որ շաբաթը վերջացավ, ինչ խորհուրդ ուներ անցնող շաբաթը և ինչ խորհուրդ ունի եկողը:
Ծեսի նախապատրաստական գործընթացին ինտեգրել մայրենի լեզվի, ձեռարվեստի դասավանդողներին՝ սովորողների հետ համապատասխան նյութեր յուրացնելու, ծիսական պարագաներ պատրաստելու համար:
Ծեսը ամբողջական է իր նախապատրաստական և անցկացման փուլերով: Հիմնականում նախապատրաստական շրջանն ավելի հետաքրքիր ու բովանդակալից է լինում բուն ծեսից: Ցանկալի է՝ ծիսական ամբողջական գործընթացը տեսագրել, հոդվածի տեսքով ներկայացնել, որ բոլորի համար ոչ միայն հասկանալի լինի ծեսի կարևորությունը, անհրաժեշտությունը, այլև ցանկալի լինի ներառումը, մասնակցությունը:
Սովորողը, սանը
- կիմանա զատկական երգեր, պարեր, ծիսակարգ, զատկական մանկական, այլ խաղեր,
- կկարողանա կատարել, տարածել,
- կլինի ազգային ծիսական մշակույթը կրող, փոխանցող:
Նախագծի ամփոփում , գնահատում
Ուսումնական փաթեթներ՝ տեսագրություններ, ձայնագրություններ
Նյութեր՝ նախագծի իրականացման համար
- Հանրակրթական ծես. ստեղծում, փոխանցում
- Ազգային ծեսերի, տոների իրականացման ուղեցույց
- Սուրբ Հարության տոն. Զատիկ
- Նունե Մովսիսյան, Ծիսական տոնացույց
- Ծաղկազարդ, Ծառզարդար
- Խառատյան-Ազգային տոներ
- Սամվել Մկրտչյան. «Տոներ»
- Ռ. Հարոյան, «Զատիկ»
- Հրանուշ Խառատյան «Մեծ Պասից՝ Զատիկ»
- Զատկական ձվախաղեր, խաղեր
- «Չի՛ք, չի՛ք», «Աղամ, աղամ» ծիսական գործողություն-խաղ
- Ջրաղացի, խնոցու խաղեր
- Պաս, Ծաղկազարդ, Զատիկ. ուսումնական փաթեթ
Զատկական ծիսական արարողակարգի, խաղերի տեսագրություններ
- Սուրբ Հարության (Զատիկ) ծեսը Քոլեջում — 2024
- Ծաղկազարդով՝ Զատիկ տոնախմբություն Քոլեջում — 2022
- Զատիկը Քոլեջի 5-6 տարեկանների խմբերում — 2022
- Զատկական տոնախմբություն Քոլեջի Նախադպրոցական կրթություն բաժնում — 2021
- Զատիկը Քոլեջի նախակրթարանի խմբերում — 2021
- Զատկական Ավագ շաբաթ. ընտանեկան նախագիծ — 2020
- Տեսադաս. «Ավագ կամ Մեծ շաբաթ» — 2020
- Տեսադաս, «Զատիկը «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրում»
- Զատկական ձվախաղեր -1 — 2019
Զատկական ձվախաղեր — 2 — 2019
Զատկական խաղեր — 3 — 2019
Զատկական շաբաթվա ծիսական «Չիք, չիք», «Աղամ, աղամ» խաղերը նախակրթարանում — 2019 - Կրկնազատիկը Քոլեջի նախադպրոցական կրթության բաժնում
- Զատկակա ծիսական տոնակատարություն Օշականի «Հացեկաց» քարանձավ հյուրատանը
- Ծաղկազարդի (Ծառզարդար), Զատիկի (Սուրբ Հարության) տոնակատարություն Աշտարակում
- Զատկական «Չիք, չիք», «Աղամ, աղամ» խաղերը Հարավային դպրոցում — 1
- Զատկական «Չիք, չիք», «Աղամ, աղամ» խաղերը Հարավային դպրոցում — 2
- Զատկական ձվախաղեր
- Զատկական Կանաչ կիրակին Քոլեջում
- Սուրբ Հարության տոն. 2016
Զատկական երգեր
Մարինե Մկրտչյան 